(Het bovenstaande logo is van de GKv/NGK samenwerkingsgemeente te Heerde, ik ben zo vrij geweest dit als voorbeeld te gebruiken)
Op 1 mei 2004 was de PKN een feit. Na tientallen jaren van voorbereiding gingen de Gereformeerden, Luthersen en Hervormden op in de Protestantse Kerk in Nederland. Momenteel worden er voorbereidingen getroffen voor de fusie van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) en de Nederlands Gereformeerde Kerken. In de toekomst misschien een fusie tussen het nieuw te vormen genootschap en de PKN?
Een mooie ontwikkeling. Kerken die in het verleden scheurden of op een eigen eilandje opereerden komen tot elkaar en gaan samen verder. Als ik het zo opschrijf, is het niet meer dan ‘mooi’ en dus een soort van ‘prima’. Doen ze het niet, dan is het ook goed.
Maar dat ligt bij kerken toch anders. Gisteravond zat ik even na te denken, onder het genot van een biertje en wat goede muziek. En opeens bekroop me een gedachte. In één zin samengevat:
Er bestaat niet één kerkgenootschap met bestaansrecht.
Denk even met me mee. De Bijbel geeft ons nergens een opdracht mee om kerkgenootschappen in te stellen. Daarmee is een genootschap in zichzelf niet per se fout, maar de Bijbel spreekt over één kerk. De kerk van Jezus Christus.
Wat hebben wij mensen dat toch slecht begrepen. Want het aantal verschillende kerkgenootschappen is enorm. Rooms Katholiek, Protestants, Gereformeerd en Evangelisch zijn maar een paar groeperingen. Daarbinnen zijn er tal van subgroepen.
Het is natuurlijk wel lekker veilig. Je spreekt met elkaar af hoe je het een en ander organiseert, hoe je de Bijbel uitlegt, hoe je het kerk-zijn invult. Een andere groep doet dat anders, daar ben je het niet mee eens, maar omdat het een ander genootschap betreft, ben je niet verantwoordelijk voor wat ze doen. Het gaat er toch vooral om dat je de boel in je eigen club op orde hebt?
Zo is het lange tijd geweest. Inmiddels is er veel toenadering, maar nog steeds zijn er kerken, vooral in de reformatorische hoek, die niet willen weten van samenwerking, laat staan fusies. Want de ander moet eerst…
Terug naar de Bijbel. Die spreekt over één kerk. Wat hebben wij het verprutst met elkaar. Door op onze eigen eilandjes te gaan zitten hebben we onszelf ontslagen van de verantwoordelijkheid voor onze broers en zussen van de andere eilanden. En dat is zo fout geweest. Ken je de term ‘zusterkerkrelatie’? Er zijn kerken die zoiets met elkaar hebben afgesproken, vooral met kerken uit het buitenland. Dan is er dus acceptatie, aanvaarding van elkaar. Maar het merendeel heeft geen zusterkerkrelatie met elkaar. Ik weet nog dat er zo’n vijftien jaar geleden binnen de GKv, waar ik zelf toe behoor, uitnodigingen van andere kerken in het dorp, voor bijvoorbeeld een intrededienst van een nieuwe dominee, werden afgewezen omdat er geen ‘zusterkerkrelatie’ was. Absurd.
Jezus gaat uit van één kerk. Dus hoeveel kerkgenootschappen we ook oprichten, het ontslaat ons niet van de band die er is met broers en zussen uit andere kerken. Daarmee is elke vorm van ‘deuren dicht houden’ dus fout. Denk aan het feit dat niet iedereen het Heilig Avondmaal bij elkaar mee mag vieren. Zonde, noemt de Bijbel dat.
De reden dat velen niet willen samenwerken of fuseren komt voornamelijk om dat ze vinden dat ‘de ander’ het niet goed doet. Er een verkeerde leer op na houdt. Maar Bijbels gezien, is dit helemaal geen argument. We zijn hoe dan ook verantwoordelijk voor elkaar.
Maar hoe zit het dan met de zogenaamde ‘vrijzinnige’ gemeenten, bijvoorbeeld binnen de PKN? Ook daar zijn we verantwoordelijk voor. Hoe kunnen we echt getuigen van de waarheid, als we die gemeenten buiten de groep zetten? Het argument uit 1 Korinte 5 over uitsluiting, gaat over individuele leden. Niet over hele gemeenten. Ook binnen vrijzinnige gemeenten zijn diepgelovige broers en zussen aanwezig. Het is te makkelijk om van een afstandje te roepen dat die zich maar bij een andere ‘rechtzinnige’ gemeente moeten aansluiten. Ik haast me er bij te zeggen dat er wel ergens een grens is. Een bakker die geen brood en banket meer verkoopt, maar fietsen, kan zich geen bakker meer noemen. Concreter: Jezus is de Heer van de Kerk. Daar staat of valt de kerk mee. Hij heeft de kerk opgericht!
Je voelt vast wel aan dat ik voorstander ben van de aanstaande kerkfusie. Maar, ondanks m'n argumenten, zijn er wel kanttekeningen te plaatsen. De nieuwe gefuseerde kerk straks met de PKN fuseren is niet nodig. Als het hele organisatorische gebeuren geen Bijbelse opdracht blijkt, is fuseren dat ook niet. Zoals ik al schreef, er is geen bestaansrecht.
Laat ik verduidelijken dat ik met ‘geen bestaansrecht’ niet bedoel dat ze niet mogen bestaan. Er is geen Bijbels recht, maar ook geen verbod.
Wat wel een Bijbelse opdracht is, is het volledig aanvaarden van elkaar. Onvoorwaardelijk dan? Volgens mij zijn we als vanzelf verbonden met hen die de Bijbel als Goddelijke openbaring aanvaarden. Met de Geloofsbelijdenis van Nicea als prachtig uitgangspunt. Daarmee is op de Nationale Synode een mooi begin gemaakt. Ik hoop op en bid om een toekomstige federatie van kerken, waarbij we die aanvaarding van elkaar, als broers en zussen kunnen vormgeven. Dat voorkomt al te ingewikkelde fusieprocedures.
Nog één ding. Ik ken best wel wat mensen die menen in de vrijmaking, of andere scheuringen, de hand van God te zien ‘die Zijn kerk heeft bewaard’. Dus God zou al die scheuringen hebben gewild. Het wekt bij mij een allergische reactie op. In dat licht is misschien zelfs de reformatie niet alleen maar goed geweest. Of vloek ik dan in de kerk?
Niet dankzij, maar ondanks al die scheuringen heeft God zijn kerk bewaard.
Tip: Lees eens de tekst van Liedboek 968.